విద్య, ఉద్యోగ రంగాలలో నిర్దిష్ట కులాలకు కేటాయించిన రిజర్వేషన్ ఫలాల పంపిణీని ఒక్కోసారి సామాజిక-విద్యా వెనుకబాటుతనం కాకుండా రాజకీయ సమీకరణలు నిర్ణయిస్తుంటాయి. కేంద్ర ప్రభుత్వ ఒ.బి.సి (ఇతర వెనుకబడిన కులాలు) జాబితాలో జాట్ లను చేర్చుతూ చేసిన నిర్ణయాన్ని కొట్టివేస్తూ…, రిజర్వేషన్ కోటాల లబ్దిదారులను నిర్ణయించడంలో “తమను తాము సామాజికంగా వెనుకబడినవారిగా ప్రకటించుకోవడాన్ని” అనుసరించి రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు సైతం వెళ్ళే వైఖరిపై అనంగీకారం ప్రకటించింది. తొమ్మిది రాష్ట్రాల వ్యాపితంగా విస్తరించిన జాట్ లు ఉత్తర భారతంలోని అనేక ఇతర కులాల కంటే సాపేక్షికంగా ధనికులు. కానీ వారు తమను ఒ.బి.సి కోటా కులాల కింద గుర్తించేందుకు వీలుగా ప్రభుత్వాలపై ఒత్తిడి తెచ్చి ప్రభావితం చేసేందుకు సంఖ్యాపరంగా కలిగిన తమ ఆధిక్యతను ఉపయోగిస్తున్నారు. రాష్ట్రాలు రాజకీయ అవసరాల వల్ల ప్రభావితం కారాదు; వెనుకబాటుతనం యొక్క ప్రవర్ధమాన రూపాలను గుర్తించడంలో అత్యంత జాగరూకత వహించాలి.

గత తప్పులు లేదా రిజర్వేషన్ జాబితాలో జరిగిన “తప్పుడు చేర్పులు”, తీర్పు ప్రకారం, మరిన్ని తప్పులు చేసేందుకు ప్రాతిపదిక కారాదు. అయితే ఒ.బి.సిల జాబితాలో ఎటువంటి మార్పునైనా కొట్టిపారవేయకుండా కోర్టు జాగ్రత్త వహించింది. విరుద్ధ కోణంలో పరిశీలిస్తూ, తీర్పు రాసిన జస్టిస్ రంజన్ గొగోయ్ రిజర్వేషన్ ఫలితాల అందజేతకుగాను ట్రాన్స్ జెండర్లు లాంటి అత్యంత అణచివేతకు గురవుతున్నవారిని సామాజికంగా, విద్యాపరంగా వెనుకబడిన సమూహాలుగా ప్రవర్ధమానమవుతున్న వారిగా గుర్తించాలని ప్రభుత్వాన్ని నిర్దేశించారు. రిజర్వేషన్ వ్యవస్ధకు ఆవల ఉంచవలసిన సమూహాలను -రాజకీయంగా ఆధిపత్యం ఆర్ధిక సంపన్నులు అయిన కుల సమూహాలను- గుర్తించడానికి తగిన హేతుబద్ధతను నిర్ధారించినందువల్ల మాత్రమే కాకుండా ట్రాన్స్ జెండర్లు లాంటి తీవ్ర స్ధాయి అణచివేతకు గురవుతున్న సమూహాలను రిజర్వేషన్ గ్రహీతలుగా గుర్తించేందుకు మద్దతు అందించినందువల్ల కూడా తీర్పుకు ప్రాముఖ్యత ఉన్నది. ఇలాంటివారిని సాధారణ దృష్టితో ఒక సామాజిక వర్గంగా వర్గీకరించలేని పరిస్ధితి!

రిజర్వేషన్ ఫలాల నిర్ధారణలో కులానికి ఉన్న ప్రాధాన్యతను కోర్టు తగ్గించడం అన్నది, రిజర్వేషన్ ఫలాలు పొందడానికి అర్హులుగా నూతన సమూహాలను గుర్తించడంతో దగ్గరి సంబంధం కలిగి ఉంది. దేశంలో చారిత్రకంగా అన్యాయం జరిగింది అనేందుకు కులం నిజంగానే ప్రాముఖ్యత కలిగిన కారణం. కానీ ఒక వర్గం వెనుకబాటుతనానికి  అదొక్కటే నిర్ణయదారు కాదు. అందుకు బదులుగా కులం కేంద్రంగా వెనుకబాటుతనాన్ని నిర్వచించడం నుండి దూరం జరుగుతూ సరికొత్త ఆచరణలు,  పద్ధతులు, కొలబద్దలు నిరంతరం ఆవిష్కృతం కావాల్సిన అవసరం ఉన్నదని కోర్టు తీర్పు చెప్పింది. వెనుకబడిన తరగతుల జాతీయ కమిషన్ విరుద్ధమైన సలహా ఇచ్చినప్పటికి గత యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ ప్రభుత్వం జాట్ లకు రిజర్వేషన్ సౌకర్యం ప్రకటించింది. ఈ వాస్తవం, మారుతున్న సమాజంలో వెనుకబాటుతనం యొక్క ప్రవర్ధమాన రూపాలకు వ్యతిరిక్తంగా చారిత్రక అన్యాయాన్ని నిలబెట్టడంలో చిన్న పాత్ర ఏమీ పోషించలేదు. కానీ ఇక్కడ ఉత్పన్నం అవుతున్న ప్రశ్న ఏమిటంటే నిరంతరం పరిణామం చెందుతున్న సమాజంలో ఇప్పటికే రిజర్వేషన్ జాబితాలో ఉన్న కులాలను, సామాజిక సమూహాలను తప్పించడం గురించే. నూతన సామాజికార్ధిక వాస్తవాల వెలుగులో మొత్తం రిజర్వేషన్ లబ్దిదారుల జాబితాను పునర్దర్శనం కావించేందుకు ఒక చిన్న కిటికీని కోర్టు తీర్పు తెరిచి ఉండవచ్చు.

[భారత దేశంలో సామాజికార్ధిక తలంలో నిరంతరం మార్పులు వస్తున్నాయని, ఆ మార్పుల వల్ల కులం ప్రాతిపదికన రిజర్వేషన్ లు కల్పించే అవసరం తప్పిపోతున్నదని ఈ సంపాదకీయం చెబుతోంది. కానీ ఆ మార్పులు ఎలా వస్తున్నాయో, ఎందుకు వస్తున్నాయో, ఏ కారణాల వల్ల వస్తున్నాయో రేఖా మాత్రంగానైనా ఇది చెప్పలేకపోయింది. నిజానికి భారత దేశంలో కులం వివిధ రూపాలు మార్చుకుంటూ సరికొత్త ముసుగులు తొడుగుతున్నదే గాని ‘సామాజికార్ధిక మార్పులు వస్తున్నాయి’ అని నిర్ధారించేంతగా కులంలో మార్పులు రాలేదన్నది చేదు నిజం. ఆ మాటకొస్తే భారత దేశంలోని సామాజికార్ధిక నిర్మాణానికి కులం ఇప్పటికీ పట్టుగొమ్మగా కొనసాగుతోంది. ఉపరితల మార్పులను చూసి పునాదిలోనూ సారంలోనూ వస్తున్న మార్పులుగా తేలికగా నిర్ధారించేసే తప్పిదానికి పాల్పడడం నేటి రోజుల్లో పరిపాటి అయింది. ఆ కోవలో వచ్చినదే ఈ సంపాదకీయం. కులపరంగా రుద్దబడిన చారిత్రక అణచివేత నిజానికి ఆర్ధిక ప్రయోజనాల సాధన కోసమే. అలాంటిది ఆర్ధిక అసమానతల నిర్మాణం చెక్కుచెదరకుండా కొనసాగుతుండగా దాని ఆధారంగా నిలబడ్డ కుల నిర్మాణంలో మార్పులు ఎలా సాధ్యమన్నది ది హిందు సంపాదకులు చెప్పకుండా మిగిల్చిన అంశం. ఒక్క ‘ది హిందు’యే కాదు, లోతైన సామాజికార్ధిక పరిశీలన చేయగల సైద్ధాంతీక ఉపకరణం చెంత ఉంచుకున్న అనేకమంది కమ్యూనిస్టులు కూడా ఈ అంశాన్ని చెప్పకుండా వదిలేయడం ఒక వాస్తవం. -విశేఖర్]